Docent Jouke Brouwer, docent Frans bij het Nuborgh college (een van FE leernetwerk scholen) en tevens coach, trainer en onderwijsadviseur, schreef een boek over formatief handelen. Hierin staat de FE-cyclus centraal, als kapstok om alle fasen van het FE proces, en daarmee ook van de hoofdstukken van dit boek, aan op te hangen.

We vroegen Jouke om hieronder in het kort iets te vertellen over zijn boek, met name gericht op VO en bovenbouw PO, en hoe de FE cyclus hierin een rol heeft gespeeld. Lees hieronder het blog van Jouke en laat je inspireren met zijn ideeen voor het vormgeven van FE in de klas. Ook besteed Jouke aandacht aan hoe je dit succesvol kunt invoeren in je school. Wil je meer weten, neem dan gerust contact op via jbrouwer@nuborgh.nl 

Begin maart is mijn boek ‘Grip op leren in het VO, formatief handelen in jouw lespraktijk’ verschenen bij Boom uitgevers Amsterdam. Het is een echt praktijkboek voor leraren in het VO en in de bovenbouw van het PO. In mijn boek speelt de formatieve cyclus van Gulikers en Baartman een belangrijke rol.

Mijn boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel ga ik in op het waarom van formatief handelen. In het tweede deel leg ik uit hoe formatief handelen in de les werkt. Het laatste deel gaat over wat er volgens mij nodig is om formatief handelen succesvol in te voeren op school. Het tweede deel van mijn boek is het meest uitgebreid. Je vindt er alle mogelijke manieren om praktisch aan de slag te gaan met de formatieve cyclus beschreven door Gulikers en Baartman.

Ik begin dit middendeel natuurlijk met fase 1 uit deze formatieve cyclus: verwachtingen verhelderen. In mijn boek noem ik dit: ‘Feed-up, leerlingen krijgen zicht op de leerdoelen en de succescriteria en op de beste oefenmethoden’. Naast een korte uitleg over hoe je succescriteria en leerdoelen kunt opstellen, gaat het vooral over de manieren waarop je ze kunt delen met je leerlingen, zodat zij een ‘neus voor kwaliteit krijgen’. Met andere woorden: dat ze weten wat belangrijk is bij jouw vak. Ik beschrijf in mijn boek zes manieren waarop je feed-up kunt doen, telkens met voorbeelden en wat in mijn ogen de voor- en nadelen van de betreffende manier zijn.

Fase 2 van de formatieve cyclus heet bij mij: ‘Leerlingen oefenen om beter te worden, de docent geeft korte feedback om bij te sturen’. In deze fase van de lessen gaat het vooral om het geven van feedback die het leren van de leerling stimuleert. Je krijgt hiervoor een aantal heel concrete voorbeelden in de vorm van voorbeelddialogen en daarnaast behandel ik ook de zogenaamde ‘activerende vragen’. Dit zijn vragen die het leerproces soms ook lang ná de les nog kunnen stimuleren. Ik geef dus ook volop tips voor de meer coachend ingestelde docenten.

Fase 3 omschrijf ik als: ‘Leerlingen leveren werk in, demonstreren werk aan de klas of aan elkaar, of analyseren hun eigen werk’. In dit deel gaat het over allerlei manieren om werk zichtbaar te maken en om leerlingen de hele les actief te houden. Ik geef ook een aantal tips om te voorkomen dat jij als leraar met tassen vol nakijkwerk naar huis gaat.

Fase 4 is het moment waarop de leerlingen de meer formele vormen van feedback geven en ontvangen. Ik heb deze omschreven als ‘Feedback door docent of medeleerlingen op werk uit fase 2’. Ik leg eerst uit hoe je als docent feedback kunt geven waar iedere leerling iets van kan leren en behandel daarna zelffeedback en feedback van leerlingen aan elkaar. Bij deze zogenaamde peerfeedback laat ik zien hoe je je leerlingen hier meer rendement uit kunt laten halen door niet de feedbackgever, maar juist de feedbackontvanger de hoofdrol te geven.

Fase 5 heet bij mij ‘Feedforward, docent en leerlingen kijken welke vervolgstappen er nodig zijn om beter te worden in het leerdoel’. In dit deel van het boek laat ik eerst zien hoe je met een hele klas vervolgstappen kunt zetten en daarna hoe je dit het beste coachend met individuele leerlingen kunt doen.

De kracht van het model van Gulikers en Baartman is dat het een cyclisch model is. Ik vergelijk deze cyclische kijk op leren met een sneeuwbal die, naarmate je hem langer door de sneeuw rolt, steeds dikker wordt. Deze manier van denken over leren is zo belangrijk voor mijn boek dat deze zelfs in de coverillustratie terug te zien is. Mijn boek over formatief handelen heb ik geschreven voor iedere leraar die daar actief mee aan de slag wil gaan, zonder al te veel tijd kwijt te zijn aan allerlei wetenschappelijke theorieën.